Alien species served with local purities

Εδώ και δεκαετίες τα νερά της Μεσογείου έχουν αποικιστεί από ξενικά είδη, τα οποία βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό με την τοπική χλωρίδα και πανίδα. Οι θεσμοί διερευνούν διάφορους τρόπους αξιοποίησης αυτών των χωροκατακτητικών ειδών προτείνοντας, εκτός άλλων, την προώθησή τους ως νέες διατροφικές επιλογές αλλά και ως λιχουδιές στους διάσημους ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς.

Στο θεμελιώδες έργο της Purity and Danger (1966), η Mary Douglas εξετάζει τις έννοιες της καθαρότητας και της βρωμιάς, καθώς και τους συμβολισμούς τους στο πλαίσιο των διατροφικών απαγορεύσεων. Υποστηρίζει ότι οι διατροφικές "συνήθειες" συμβάλλουν στη διατήρηση της ηθικής τάξης της κοινωνίας και στην χάραξη συμβολικών ορίων, ενώ ο λόγος γύρω από το φαγητό έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και εξέλιξη των εθνικών ταυτοτήτων. Το 1990, στο βιβλίο του Η Εθνική Φασουλάδα, ο Ηλίας Πετρόπουλος προσφέρει μια ιστορική, οικονομική και κοινωνική ανάλυση των συνταγών της ελληνικής φασολάδας, που δεν είχαν περιληφθεί στο βιβλίο μαγειρικής του Τσελεμεντέ του 19ου αιώνα ο οποίος και εξακολουθεί να θεωρείται ο «εθνικός μάγειρας» της Ελλάδας. Ο Πετρόπουλος υποστηρίζει ότι, στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Τσελεμεντές εκπροσωπούσε την εισβολή της δυτικοευρωπαϊκής κουζίνας στην Ελλάδα.

Το έργο Alien species served with local purities δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μιας τριήμερης έκθεσης στο υπερτουριστικό νησί της Πάρου μετά από πρόσκληση της Δέσποινας Ζευκιλή. Περιλαμβάνει ένα έντυπο “συνταγών” μαγειρικής με ξενικά είδη και μια σειρά γλυπτικών αναμνηστικών σουβενίρ που απεικονίζουν τις συνταγές. Το κύριο συστατικό της πρώτης συνταγής είναι ένα ξενικό είδος που αποκαλείται "παριανός γαύρος", αν και δεν πρόκειται για γαύρο ούτε και προέρχεται από την Πάρο αλλά από την Ερυθρά Θάλασσα. Η δεύτερη συνταγή περιλαμβάνει το γαλάζιο καβούρι, ένα από τα πιο διαδεδομένα ξενικά είδη, που φημολογείται ότι ενώ αρχικά εισήχθη για να σερβίρεται ως πολυτελές πιάτο στα ελληνικά εστιατόρια τελικά δραπέτευσε στο τοπικό οικοσύστημα. Η τελευταία συνταγή αφορά το λεοντόψαρο, νόστιμο αλλά δηλητηριώδες, που προτιμά θολές παράκτιες περιοχές, όπως τα λιμάνια, και εμφανίστηκε στα ελληνικά νερά την ίδια χρονιά που η κινεζική εταιρεία COSCO άρχισε να μισθώνει μέρος του λιμανιού του Πειραιά. Όλες οι συνταγές συνδυάζουν το ξενικό βασικό συστατικό με άλλα δομικά συστατικά, όπως η παγκοσμιοποίηση, ο υπερτουρισμός, η προσφυγική κρίση και η άνοδος του εθνικισμού. Συμπυκνώνοντας τις αφηγήσεις που πλαισιώνουν τις συνταγές μας, τα σουβενίρ επιτελούν την ετυμολογία της ονομασίας τους (λατινικά: subvenire, "ενθύμηση"), λειτουργώντας ως μνημονικά εργαλεία.

Δεδομένου ότι ο κύριος τομέας της ελληνικής “βιομηχανίας” είναι ο τουρισμός (μια οικονομική λύση που πρότεινε ο επικεφαλής του Σχεδίου Μάρσαλ κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα το 1949), αυτός αποτελεί επίσης σημαντικό μέρος της πολιτιστικής ατζέντας των τοπικών θεσμών οι οποίοι εξορύσσουν υπεραξία από την τοπική καλλιτεχνική σκηνή. Μέσα από την ενασχόλησή μας με τις συνταγές και τη μαζική παραγωγή αναμνηστικών σουβενίρ, ενισχύουμε τις εσωτερικές εντάσεις, αντιθέσεις και αντιφάσεις του τουριστικού κατασκευάσματος προσβλέποντας σε έναν ορίζοντα κατάρρευσής του που θα μπορούσε να προσφέρει νέες προοπτικές για την πρόσληψη της 'Άλλότητας'.

Ευχαριστούμε πολύ την Αλέξια Δήμου, τη Δέσποινα Ζευκιλή, την Ξένια Καλπακτσόγλου, τον Τίμοθυ Λασκαράτο και Λυσίμαχο Πολυχρονίδη.